En 1997 saíu no número 17 da revista Ólisbos un artigo titulado Manuel Antonio e a “suprema lei da estética”, da miña autoría, baixo o nome errado de Manuel Ferreiro Salgueiro. O pequeno traballo respondía ao interese por reivindicar a evidente ideoloxía anarquista de Manuel Antonio, tantas veces referida como un verniz rebelde do autor a tempo que asolagada polas referencias a un seu nacionalismo. Na altura, e desde o ámbito de traballo do Ateneu Libertario Ricardo Mella da Coruña, tentamos por de relevo até que punto o anarquismo foi para este autor o seu motor ideolóxico principal, e de que modo puido influír no seu sentimento nacionalista, ampliándoo dun xeito verdadeiramente orixinal.

Manuel Antonio e “suprema lei da estética”

Relativamente ás persoas que se preocupan do seu destino, pódense clasificar en dous tipos principais: aquelas que reflicten sobre o que queren ser e aquelas que se preguntan o que son. As primeiras pretenden decidir. As segundas desexan descubrirse. A atitude primeira é de goberno da vida. A segunda de coñecemento, e conducente á propia construción. Entre os últimos, Manuel Antonio.
Cando Manuel Antonio comeza a manifestar o seu compromiso político a ideoloxía anarquista podía respirarse na Galiza como esas bacterias flutuantes do ar de todos os días. As asembleas da Confederación Rexional Galaica podían representar decenas de millares de afiliados. As publicacións periódicas nacían como cogumelos e enmudecían ou morrían como bolboretas, encanto se decidían greves coa cabeza e o corazón que a fame cobraba no estómago e as forzas represivas estatais no corpo, na liberdade e na vida dos sindicalistas e as súas familias. Ser operario e querer sumarse á loita pola dignidade da vida significaba, entre outras cousas, estar sindicalizado na C.N.T., na U.G.T. ou en asociacións agrarias.
Canto á burguesía, esa clase que tendo aceso a estudos medios e superiores pode viaxar e dedicarse ás tertulias de café, existe unha preocupada apenas pola perpetuación da “orde social” e outra, con certa tradición mais en mudanza ideolóxica, preocupada pola defensa organizada da identidade cultural galega. Os segundos son os nacionalistas, que partindo da diferenciación cultural do país non deixarán de anunciar, nos primeiros tempos, unha necesaria autonomía política aparentemente só interesada nunha confederación ibérica de pobos libres, mais nos anos seguintes claramente a favor tan só dun Estado democrático que garantise a consecución dunha autonomía nacional galega. Seu fin último era unha Galiza libertada de goberno foráneo.
Para os anarquistas as prioridades da loita estaban situadas no día a día, nas decisións asemblearias por necesidade apresadas e referidas sempre ao teito e ao pan dos traballadores. Neste sentido, o fin era a revolución social, vinculada á repartición da riqueza e á autoxestión.
Entre estes dous tipos sociopolíticos, que opoño de forma operativa, existía, como é fácil supor, unha grande variedade de subtipos que propiciaron en ocasións certa permeabilidade de ideais e portanto a intercolaboración desde os respectivos proxectos: á par de anarquistas rexos existían anarcosindicalistas moderados, á par de nacionalistas conservadores tamén existía unha burguesía nacionalista progresista...
Aínda que os quiñentos afiliados das Irmandades da fala e os vintecinco mil da Confederación Rexional Galaica da C.N.T. en 1922 non sexan representativos de todas as posicións ideolóxicas do país, resulta fundamental coñecermos estes referentes para radicarmos a ideoloxía política de Manuel Antonio. Neste sentido, na única afirmación do poeta que se conserva referida na súa correspondencia a unha ideal organización socioeconómica da Galiza, di:

“Cada volta vexo-me máis afincado n-as miñas ideas sindicalistas: suprimindo o Estado, outra d’as ventaxas que s’arrecadan é a de suprimir a política; e a política, vou vendo que é a nosa gran doenza racial, a que máis axiña compre aniquilar. Hai que atopar a maneira de que o galeguiño non poida ter un mandiño, e a mellor maneira consiste en suprimir o mandiño: o Estado con todal-as suas orgaizacións. Aconsello-che seriamentes que te impoñas o traballo, por unha ves n-a tua vida, d’estudar o anarquismo, e sobre todo a súa forma máis práitica que é o sindicalismo. Aseguro-che que si a sua verdade non chegase a convencer-che, convencerían-che as innumerables ventaxas que traguería no caso d’a Nosa Terra, pola índole d’o noso caraute racial.”

Esta clara referencia con frecuencia se tratou de sepultar, con moita letra impresa, baixo o compromiso “nacionalista” tantas veces expreso polo propio Manuel Antonio na súa correspondencia. Mais, que cousa é o nacionalismo para el? Apenas, tal vez, a rebeldía perante a agresión cultural que a Galiza está a sofrer, como o era para moitos nacionalistas? Adere o nacionalismo na defensa da identidade cultural do país, mais na súa praxe política o seu espírito libertario non se reduce a unha perspectiva edificada nas necesidades espirituais da nación, aínda, en parte, por reconstruír. O seu “nacionalismo” implica unha preocupación pola libertación total dos galegos e non é un concepto facilmente aplicable aos nacionalistas da época, senón mais ben unha perspectiva anarquista rara na Galiza que, entre 1920 e 1930, incluía máis na súa loita do que unha mudanza socioeconómica: a libertación do país tamén no plano identitario-cultural. A súa ideoloxía, perante o modo de actuar do groso dos nacionalistas, haberá de o situar en territorio á parte. Os nacionalistas estaban, podemos dicir desta perspectiva manuelantoniana, pouco comprometidos co que el denominaba unha “loita xeneral galeguista”:

“Eu considero-me fora d’a Yrmandade, porque resulta estreita de máis prá cantidade e intensidade de Nazoalismo que eu sinto”.

Canto á súa posición como artista, son habituais as interpretacións críticas que entenden a súa rebeldía como influencia exclusiva das manifestacións e atitudes de outros vangardistas da época. Así as cousas, súa atitude como creador nunca foi interpretada como unha perspectiva coherente coa ideoloxía anarquista. Neste sentido, na súa perspectiva creadora non escasean conceitos por el defendidos que non teñen lugar no marco teórico-práctico dos nacionalistas. Frente ao culturalismo nacionalista, preocupado por recuperar as raíces aínda vivas das tradicións autenticamente galegas, opón Manuel Antonio de modo irreverente unha negación “da Lei e da Costume” conducente a un individualismo levado até ao extremo, en que fai da “independenza un sagro fanatismo”, escribindo “somentes pra si” a “súa expontánea expresión” aínda a risco de non ser comprendido: “consagramos a individualidade até o extremo de desexar que a definición de cada un de nós sexa unha verba: o seu propio nome.”

Frente á sacralización das investigacións sobre as raíces da nación galega, creadora dun “Altar de Mitos e fracasos”, escolle el denunciar a “acefalia que supón o desexo de definir co pasado a hora de hoxe”, xa que

“a nosa roita, nos primeiros pasos, quer tan só coñecer por onde non debemos ir: todolos outros camiños poden ser nosos.
A Novedade que enxerguemos é tan só u arredamento, un ceibamento do pasado sin a definición da súa resultanza: isto é artitrairamentes persoal.”

Neste punto, a falta de programa de que tradicionalmente os anarquistas teñen sido acusados polos movementos comunistas teñen un paralelo na perspectiva manuelantoniana da creación: para chegar á revulución estética é preciso abandonarse na “anárquica dileición individual”. Para el como para os anarquistas, ter un programa previo á acción revolucionaria constitúe unha tentativa de dirixismo inaceptábel.
Ao mesmo tempo, a súa actitude xa comentada en contra da acción política e institucional en xeral tamén ten correlación na súa intervención artística cando rexeita os “mestres” e os “seus consellos”. Así, frente á caracterización burguesa dos nacionalistas, feita por Risco, de “élites de escolleitos con voto de valor excepcional frente ó voto dunha masa calquera”, Manuel Antonio afirmará o seu antiburguesismo.
Definir, portanto, Manuel Antonio como “un nacionalista”, sen máis explicacións, é tarefa obscura e intereseira. Contra quen dirixía, entón, estas palabras?:

“Porque é pretender andar cos pés atados e tratar de libertarnos dos trabamentos esternos sin facer denantes o mesmo coa podredume interior”; “é vergoñoso falar da escravitude da Terra, mentras non se teña feito todo o que compre por anulala.”

Con toda probabilidade a certos representantes nomeados do nacionalismo, movemento en que, ao mesmo tempo, se sente incluído por debido ao seu compromiso coa liberdade da nación. Mais é só nesta revolta, radicada no plano cultural, que Manuel Antonio, nos anos vinte do século XX, está próximo do proxecto nacionalista.
A súa vida sitúao antes como pequeno burgués –lembremos que entre os afiliados aos sindicatos era difícil atopar xente con estudos medios e superiores– facto que lle permitiu relacionarse cos nacionalistas e ser permeábel a parte das súas reivindicacións. A súa inclinación para a teoría anarquista –coñecida tal vez no ambiente mariñeiro– fornécelle unha perspectiva asumíbel para a súa vida que, por outra parte, non pode evitar comunicar coa visión artística. Neste sentido, no que respecta da arte ao servizo da causa política, nin dubida:

“Encol disto, pensa que someter o arte á necesidades da vida en troques de someter a vida ás necesidades do arte, é a forma máis engullosa de filisteismo.”
Manuel Antonio, como el propio demostra, defende até tal punto o pobo galego que o desexa liberto tamén dos seus gobernantes. Como anarquista, non pode imaxinar unha sociedade libre en que parte dos seus individuos aínda sexan escravos.

PEDRO CASTELEIRO. Coruña, 1968.

Inmediatamente se nos mostra o carácter visionario destes poemas, perceptivo se se quixer, como primeira fase que visa desembocar nunha vontade gnóstica. Partindo dunha grande atención aos sucesos do mundo, ao decorrer da vida, téntase unha manobra posterior de interpretación. Procúrase, a partir da experiencia sentimental, a hermenéutica da existencia. Sen embargo, o resultado desta busca de sentido só pode ficar plasmado poeticamente, do mesmo modo que os grandes misterios só poden ser expresados através do paradoxo.
O ritmo dos versos compatibilízase habilmente coa inserción das imaxes poéticas, ora rematado na liña ora mostrando un uso eficaz do encabalgamento. Canto ao imaxinario, preséntase unha metafísica do amor e da existencia, con certeza complementares, en que as realidades se atravesan de modo a conformar a malla do que existe. A postura que o poeta propón é clara: debemos procurar o noso lugar, descubrir o noso destino, xa que a «nossa vida se consume e nos exige a suprema atenção e a intenção suprema».


Do libro colectivo Sete poetas

p. 31
Voar contigo coroada de blasfémia
sob a Lua pálida dos dias de metal

Babilónia, amarás as tragédias que te medren
na pele. Um odor que golpeia deterá tua mão

Mais do que o céu cobriço meu fastio cresce
face as regiões onduladas além das impotências

Humana é a dor e o cravo que ma causa
e eu sou um anjo que se esmigalha

Uno que há-de reinar na múltipla condena
irremissivelmente cair sobre mim mesmo dentro

Assentado na espiral que me povoa

p. 32
Escuita o sotaque do tempo,
o tempo
é estrangeiro.
O boato dos corpos que
ultrapassa,
a pele do tempo

O tempo não tem carne nem
o tempo tem ossos, apenas o tempo tem a pele
em que envolve o silêncio
gris
dos dedos que trespassa.
O tempo é estrangeiro.
É o estrangeiro que me habita.

Entra por mim dentro
e me reduz
ao minuto em que me escrevo
Me conduz
me confronta de noite com a estrada e a chuva
Me retorce as mãos com a fúria do silêncio
Perpassa-me o corpo e me procura.


De O círculo escarlate

p. 6
Os meninos riem na rua dos sonhos
sou eu quem tem a bandeira
em que estão pintados seus risos.
Há unha música de marés e prantos
mas unha música alegre. Vem com comidas
de gordas mulheres negras, mulheres apartadas
ardendo.

p. 21
Surgem as cousas de haver tanto silêncio.

Para escrever este poema tivem que abrir
as portas mágicas do álcool corporal,
entrárom os dias à maneira de música.

Eu não sei quem sou por isso bebo.
A fúria polos caminhos da espada e o Sol.
A noite aberta livre liberta
sob tantas bocas murchas sob
as igrejas da gorja.

p. 23
Decorrer as horas pola forma
especial de cada corpo. Atravessar
um oceano de dias numa barca
saudosa. Onde o amor, onde a aventura
impossível do naufrágio?

Lá onde a beleza infinita do suicídio
declina polas ladeiras
da alma.

p. 27
Houvo um tempo em que podíamos obter
a criatividade usando um saca-rolhas.
Era o tempo em que guardávamos os rebanhos.
E agora eu sozinho talvez
sem povo
enfrento a tarefa de começar
de novo a existir.
Persistir, ao longo dunha certa tristeza
que há muito tempo venho ignorando: unha tristeza
que não emana de mim mas que me banha.

Não permaneçamos mais tempo dentro dos círculos
porque são o território em que morremos
definitivamente. Cruzemos os campos
atestados de flores, concederemos as licenças
de entrar em qualquer vício
e abandoná-lo logo, á medida em que a
nossa vida se consume
e nos exige a suprema atenção
e a intenção suprema.

Penetremos onde as pirâmides invertidas, provemos
o sabor do lume nos ásperos lábios, cantemos
com um suave licor deslizando-nos das bocas. As horas
são próximas, a grande ama escura se impacienta,
é o momento de comer escaravelhos
e esmeraldas. Subir ao monte Tabor
e aguardar o dilúvio. Consumir-se
negramente, entre o verdume das águas
e as árvores dispersas.

JOSÉ ANTONIO LOZANO. Coruña, 1967.

A leitura dos seus textos supón a entrada nun mundo de sensacións e, en grande medida, de suxestións. Mergullados nun contexto de carácter onírico que semella ser presentado como o verdadeiramente relevante, os poemas parecen exercicios conducentes ao coñecemento profundo do individuo através dunha maior abertura dos sentidos. Así, os poemas en ocasións semellan receitas para atinxir unha visión máis ampla, para mellor entrar na esencia das cousas. E o conxunto parece destilar case unha programática vital tan intensa, que só pode ser transmitida en chave poética.
Na forma, destaca a técnica do pintor expresionista, con versos construídos a pincelada marcada e curta. No imaxinario, bloques conceptuais do negativo (amargo, negro, noite, sombra...) son confrontados con bloques positivos (farol, luz, calor, fósforo...), encanto certas imaxes parecen ser unha declarada proposta de interpretación intuitiva (penas coloridas, rosa, lenha verde...). No final, fican establecidos, através do pensamento poético, unha sorte de vasos comunicantes entre o mundano e o transcendente, no marco dunha intuída sabedoría antiga.


De Nocturnos indígenas, no libro colectivo Sete poetas

p. 53
Ritual

Persegue a luz eléctrica
lá dentro do café
onde as vellas madeiras fingem o cansaço
alça os lábios
como uma fonte
como um livro antiquíssimo
a seduzir o tempo
procura no mármore o café
e pousa o teu olhar no gato
que pensa o que tu pensas
e agora bebe esse café
e fecha os olhos.

p. 54
Ensonho

Entra no cântico onde as mulheres dormem
na vasilha intensa ao redor da casa
na música
Não temas as madeiras, ébrias na voz
sob os frágeis dedos
onde a amarga sombra descansa
extensa no calor das formas

-Mulheres dormem
deitadas
à cor da planície.

p. 56
Iniciação

A espada no fio da noite
é unha estranha melancolia
de lenha verde

a voz se apaga por momentos
no farol dos teus olhos
entre barcas lentas

a espada no fio da noite
é unha velha amiga
de mares vazios

o sal dos espelhos tão verdes
reclina aos ossos da noite
o teu corpo morto.

p. 58
Conselho antigo

Caminhas dormida,
filha,
rumo á Casa das Danças
acordarás entre cores de quetzal
e ouvirás a serpente mágica
Não chores, minha filha
quando estejas no mundo
quando de regresso
na Casa das Sombras
o amargo vinho dos homens
te quebrante o coração

-Pequena vaga-lume
oculta no fósforo
do amor.

p. 59
Poema

Somos as raparigas pintadas
os óleos amargos
entregues ao coração

Vestidas de penas de quetzal
o nosso amor se quebra
no anelo da rosa:
adormecemos na Casa do Mistério

Cheias de pinturas
nos inclinamos à dança.

-Somos as raparigas do pintor amargo.

p. 61
Poema

Ao caminhar descalça pelas aguarelas
um porto perdido espreita
os pequenos fósforos
pelas aguarelas
e um olhar de criança
é o que me faz pintora
perdida entre os malecões
entre um cais de prata
a pintar
de negro e de negro
o vazio dos barcos
ardendo nos fósforos
pelas aguarelas.

FRANCISCO SOUTO. Coruña, 1962.

Os poemas de Francisco Souto constitúen unha aserción do Real. Do xeito de as cousas seren causa da nosa paixón, e das accións que a vida solicita. Acción, reacción e represión son postas baixo clara luz, sen ornamento, para unha reflexión case metafísica ser oficiada a continuación. As cousas son así, portanto así deben ser descritas, conforme a súa natureza tratadas: con dureza, sen aparente sentimento tráxico da vida, asumindo a nosa función de apaixonados axentes capaces de romper a realidade, fráxil, por outro lado, e ao mesmo tempo creala.
Unha certa friaxe na manipulación conceptual dos asuntos mais quentes da vida parece manifestarse nunha sintaxe rota, quebrada, e nun verso usado secamente, como expresión dun eu poético que analiza, situándose lonxe de si, seu humano corazón e as causas que o moven.


De As árvores do incesto

p. 21
Pensar no vendaval
e fazer un poema dos teus ollos
anovada viaxen
ao centro mesmo das marés
a perseguir o corpo en borraxeira
do vento
que abana os argazos milenários

Desde a xanela erguida na distáncia
troco o desexo en estandarte
e fago poemas nos teus ollos
coas palavras luídos da inocencia

Arrécia a morte
nas pombas escartadas dos salseiros
contra o lombo exausto da ria
e eu fago poemas cos teus ollos
para ver-me louco nos espellos

p. 35
Era Abril
un rumor de águas posuindo os corpos
o feble pronóstico da luz querendo habitar as prazas

Era Abril o lume aceso e a casa

Era Abril a serpe
o alacrán inóspito
a intempérie

Abril
era Abril
ferindo-nos os versos
como unha cantiga atraizoada.

p.36
Revoluzón

Veño coas mans feridas dos desígnios
cos que a história se enaltece e perpetua
ceifando o sangue morno
do animal incerto que estremece
o gume apurado en que degolo
a pomba inútil que me crece

Veño das portas dos meus soños
construindo coas pétalas da luita
a rosa ventureira da fraternidade

p.37
Teño un livro de solpores
e un epistolário de medos

Teño seis noites entre os dedos
e un animal ferido nos versos

Calo e o animal enfía as garzas

Fuxo
e o animal en desbandada

Falo
e o animal conquista as prazas

p.38
Veño do fin do mundo
coa cabeza aberta
e as mans cheíñas de paxaros

Veño nas coitelas do solpor
onde o voo dos mascatos
e os corvos anunciadores do trebón
tecen a noite
e na morte
souben
que Mar non era de águas
senón da rosa nosa das tristezas

p.39
Deixa chegar a Morte
Si
que nos abra a carne
cos ferros do medo
que nos devore a boca
a inmensa agonia do siléncio

Si trae-me a palavra
coa cabeza en bandexa de prata
o seu império vencido
a súa altiva ofensa
o seu delírio
si

Trae-me o verme si
O presáxio da terra nos ollos
A metáfora inédita si
O incesto

RAFA VILLAR. Cee, 1968.

Estes versos breves son a confesión do sentimento despido. As imaxes poéticas, pouco adubadas, decorren limpas polos poemas, deixando ver unha franqueza sentimental con frecuencia orientada para o diálogo ou, ao menos, para un receptor mudo.
Canto aos contidos, ora o amor fica situado na esfera sentimental do eu poético, ora a experiencia do social precisa de manifestar a súa dor, nun contexto anímico en que desolación e nostalxia nacen a consecuencia dunha forza destrutiva que nos conduce a un fin incerto.
No imaxinario, un enorme pranto telúrico cobre estes textos, ofrecendo como achado poético esencial unha conexión directa entre a mensaxe do que é sentido e os movementos da Natureza. Os límites entre o home e o mundo esfumíñanse completamente, ao ponto de todo parecer confluír nun movemento sentimental único. Através de tal materialización poética do sentimento en trazos aparentemente simples, énos transmitida unha idea de unidade cósmica.


De O devalo do mar

p. 50
recupero a tensión da terra...

recupero a tensión da terra
e do amor,
peixe libre que son
no mar dos teus ollos

sinto que a paixón de vivir
no teu ventre
a noite
só é comparábel
a ver a mañá
desde os teus labios de mel

quero ser eu acaso
o leal compañeiro
cara á luz dun novo día

recolle, pois, amor,
como só ti sabes
as primeiras enrugas
na miña pel estremecida


De A sotavento dunha singradura

p. 17
Soñábamos desde as árbores
a relva e as flores,
tamén o río e a pedra;

cada paisaxe era unha nova ansia
e cada ansia, a luz.

E a noite primeira
de terra no sangue
debruzados na claridade e no po
comezamos a mentir
e a soñar a nube,
o ceo alzado,

e fomos pregaria
cara ao tobo escuro.

p.20
Aquí soubemos
do ferido temporal
e da vagarosa xeada.

Despois
chegáronnos as turbas augas
dos mananciais de marzo
mentres o inverno
era nostalxia no mar ancorado
e ardíamos os corpos
en viños fuxitivos.

Mudamos a nosa condición
de servos
a agrandamos o lugar
da terra
arredando os últimos vestixios
da desolación.

Levantamos, por fin, os ollos do chan
e encravámolos na liña do horizonte
deixando esvarar a dor
nas meixelas enzoufadas.

Fomos pranto inxel
na afouteza dunha nova estrela
de puntas acendidas.

Tamén amamos
e fomos pontes ancoradas no horizonte,
vimes apouvigados polos ventos
e duros penedos despuntando
de entre os corpos,
ósos e carne entregados
á fervenza do noso sangue mesto.


De O tributo da tarde

p.22
Cóbrense os sons
de sombra
e dificilmente
pode haber unha palabra
que resuma
esa luz extinguíndose.
Talvez o lume pasado
fose iso
e eu estea
a revolverme na mudez
de ver como o silencio
prendeu o seu facho
e tolda os meus intentos todos
por facer
que permaneza aberta
a empequenecida xanela
dos días perdidos.

p.25
Como se fose un deber
ir sementando séculos
a aferrarse ás horas,
embazo o cristal
destas follas
co alento
con que as hedras
deteñen uns instantes
o meu rumbo.
É este o itinerario
(como vedes)
unha boca de acantilado
pola que o mar
ensancha o seu destino.
O rozamento da vosa pel
confirma o amparo
das miñas mans de area.

p.26
Oxalá non persistise
en cada momento noso
unha sombra de desacougo
polo que puido ser
e oxalá que tampouco
durmísemos abrazados
á bandeira da resignación,
que o futuro
segue sendo unha páxina
intacta
até que non o tocamos
coa fronte.

MARTA DACOSTA. Vigo, 1966.

Mostran seus textos unha postura existencialista que transcende o individual para atinxir o colectivo. Na súa valorización, a vida fica bañada por un sentimento de xeral frustración, en que o silencio humano parece irmán dunha Natureza en ruínas. Así, a evocación do telúrico decrépito é orixe e reflexo dunha vida de angustias, dun destino cruel.
Mais unha mensaxe tal, que podería fundamentar unha actitude de pasiva carpideira, entra en confronto co ton bárdico que a forma verbal fornece. O verso utilizado, de longo período rítmico e poderosa “melodía”, sitúanos perante unha actitude creativa de autora épica, a través da cal os poemas, en xeral non narrativos, parecen querer relatar un sofremento xordo e constante. É un verso que ofrece unha palpábel “musicalidade”, que evidencia unha ferramenta conscientemente usada con destreza.
O resultado son textos de grande solidez, tanto polo poder do seu período rítmico completo canto polo recheo semántico, que parecen nacer dun abafante existencialismo colectivo.


De Crear o mar

p. xxxiv
Ten cores o silencio de cristal perfumado
de recendos terreos baixo cándidas nubes.
Cores transparentes no clarear das luces,
no alborexar do día continuo fronte á noite.
As cores do silencio son aves imponentes
que baixo o ceo límpido axexan nas distancias,
son aves silenciosas nas caladas ruelas
de cidades antigas e portas derrubadas.


p.xii
Quixera arrincar do fondo da miña voz
a verdade que precisa a miña man anguriada,
a verdade que busca desde os séculos da nada,
cando aínda existía a esperanza do perfecto.
E a voz quedou parada no silencio da noite,
no pracer da ribeira, na luz salgada e lene,
nas areas da praia, nas distancias dos argazos,
nos vos crepusculares dos corvos cara ás illas.
E é a miña voz a do sal que gallopa nas ondas do mencer
cando o sol é un neno e a penas agabea,
e da area que sofre a distancia do mar
e se queima na anguria dun futuro constante.
A do vixía de Corme esculcando o horizonte,
ou da fada Basoñas que non cantara o vate,
a da muller que corre no mencer á Ribeira,
a da muller que sabe das derrotas que a esperan.
Tamén teño unha voz para falar cos teus ollos
no silencio dos días que transcorren veloces,
para berrarmos xuntos cando todos se dormen
e facelos amar esta terra que cobren.


p. xxvi
Non, eu non son quen de erguer a miña voz
e proclamar que podo facer versos,
se a penas sei ollar en cada tarde
as cores que todos chaman ceo.
Teño mans de labrega e só sei certo
levantar o legón sobre as palabras,
sachalas a destempo, desfacelas,
partilas en anacos,
derramalas.
As metáforas foxen destas liñas
que se quebran a cada novo intento.
Non, non son quen de erguer a miña voz,
o meu sacho contra os vosos versos.


p. xliii
Pousaron lentamente as gaivotas nas ruelas,
no lento alborexar a vila pertencíalles,
silencio era albo coma os seus claros peitos.
Confundidas as ás coas pequenas paredes,
os seus chíos eran bágoas de nubes candorosas,
prestas a abandonar as ruelas silentes.
A escuma do mar rompía nas praias pétreas da vila,
mais o sal fuxía logo.
E de novo o sol buscaba arrancados argazos
inencontrables sempre sobre a pedra da vila.


p.lxi
Un poema de sangue non se fai nun minuto,
coma guerra que estoupa, enxéndrase nos anos,
cada dorido golpe arrinca do granito
das nosas mans as liñas que denuncian palabras.

Cada palabra un golpe e cada letra sangue,
cada paso na frente un século de ira,
cada morte de home, esperanza prometida
con base no vento que lle levou a fala.

E estes os alicerces da débil poesía;
estes os cimentos en que non construímos nada;
para que estas vigas de pesados cadáveres,
para que ser fillos de guerras acabadas.


De Pel de ameixa

p. 15
Somos de luz, de vento, de miseria,
breves camiños na distancia dos días,
pedras de sal esquecidas nas rúas
silenciadas e lentas.
As horas non son. Non abondan os pasos
e os ollos sumados tan só ven unha noite,
levamos nas mans as flores do pasado
que non duran o instante que as percorre.
Somos de luz, de vento e de miseria
breves camiños de sal nas rúas ermas.


p. 19
E entón naceu abril aterecido e húmido,
a agardar a derrota dos poemas vencidos.
Os homes somos voces
silenciadas e escuras
que a penas marmuramos das loitas que perdemos.
Tal vez a covardía sexa a bandeira nosa, tal vez
esta postura sexa o noso partido,
tal vez sexamos só tristes e conformistas,
coitados receptores de déspotas destinos.

Vexo que este xoves o Galicia Hoxe publica na Revista das Letras un especial de poetas novos. E lembro unha breve antoloxía que me encarregaron hai mais ou menos oito anos sobre os poetas da suposta xeración dos 90 para esa mesma revista. Aquela, como a desta semana, tan agradabelmente aperturista, incluía poetas con diversos modos de escribir o galego. Aínda que a día de hoxe non cheguei a saber cais foron os impedimentos concretos para a súa publicación, non deixei de apreciala polo grande pracer que me produciu escribila. Agora por fin verá a luz, para comprobar se conserva os aspectos positivos que eu lle outorgaba na altura.

OUTROS SENTIDOS
Breve antoloxía da nova poesía galega de 90

Esta pretende ser unha antoloxía non de persoas, mais de obras poéticas. Unha antoloxía elaborada atendendo, en primeiro lugar, a unha idea de equilibrio susceptíbel de ser encontrada no traballo dun breve número de poetas. Non desexamos que interveñan, neste caso, parámetros de ideoloxía poética, que contribuirían a unha escolla, por exemplo, de poemas “progresistas” en termos de estética e rexeitaría, no mesmo sentido, poemas “conservadores”, desde que continuadores de direccións xa encetadas en décadas anteriores.
Neste caso, por poesía de 90 debe entenderse, antes que toda a poesía publicada por novos autores na presente década [sic], a obra daqueles poetas que, con xa seu camiño iniciado perto da xeración anterior, materializan e consolidan o que pode ser entendido como a súa propia proposta poética dentro da década de 90. Trátase de proxectos dunha maturidade evidente que propoñen una particular ligación de forma, contido e atitude poéticas. Neste sentido, podemos dicir que os parámetros desta antoloxía serán definidos pola procura de proxectos poéticos non pertencentes á considerada xeración de 80. En termos de formulismo estético, os poemas presentados aquí, pertencentes a cinco autores, considéranse mostras evidentes de certo tipo de equilibrio forma/contido, dunha relación frutuosa entre un ritmo versal e unha estruturación do imaxinario, en cada caso manifestada através dun xeito propio de focar poeticamente a realidade.
Nunha perspectiva histórica, enténdese que nada haberá que dicir destes autores como grupo. Esteticamente, uns evolúen a partir de direccións mais novas do que outros, desde que menos habituais na poesía dos últimos tempos, mais en todo caso os cinco autores son posuidores de sentidos poéticos individualizados. Eticamente, un novo ambiente, talvez diverso do das xeracións anteriores que hoxe parecen desembocar nunha aglutinación ideolóxica de perspectivas baixo proxectos comúns homexenizantes, consegue manifestarse en empresas que pretenden aproveitarse da diversidade, do confronto fértil de ideas e actos.
Déixanse outros nomes, lugares e datas para os historiadores da literatura. Desta forma, esta breve antoloxía só pretende ser presentación pública de mais outros sentidos no panorama da actual poesía galega; unha pequena mostra de novos camiños promisorios dun milenio de poesía galega aberta ao exterior encanto certa do grande valor tanto dos seus proxectos artísticos individuais canto do que a súa vella cultura é capaz de xerar, na xuventude perpetua da incesante creación.